Mâm ngũ quả được trưng bày tại mỗi gia đình nhân ngày Tết cổ truyền không chỉ để thờ cúng tổ tiên mà còn mang ước mong một năm mới an khang, thịnh vượng.
Mâm ngũ quả thường có 5 loại quả khác nhau, mỗi loại lại có một ý nghĩa nhất định, thường tượng trưng cho nguyên ước của gia chủ về những điều tốt lành trong năm mới. Bày mâm ngũ quả đủ đầy, nhiều màu sắc trên bàn thờ ông bà tổ tiên trong mỗi dịp tết đến, xuân về đã là truyền thống lâu đời của người Việt.
Ngoài ra, 5 loại quả này nên có 5 màu sắc khác nhau tượng trưng cho ngũ hành để cầu cho năm mới đầy đủ, sung túc.
Tùy theo từng vùng miền, mâm ngũ quả lại được biến tấu với nhiều loại quả khác nhau, phù hợp với đặc trưng thổ nhưỡng, khí hậu. Ở miền Bắc, mâm ngũ quả thông thường sẽ có chuối xanh, bưởi, phật thủ, sung, hồng, quất cảnh, ớt, dứa với các màu sắc hài hòa, tượng trưng cho ngũ hành: Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ.
Cách trình bày truyền thống thường gặp là nải chuối được đặt ở dưới cùng, ở giữa để đỡ lấy toàn bộ các loại quả khác. Mâm ngũ quả đẹp là mâm ngũ quả có đủ màu sắc rực rỡ. Các loại quả nhỏ được đặt xen kẽ, tạo nên sự hài hòa và đẹp mắt.
Chuối trong mâm ngũ quả được bày theo nải, là chuối xanh, tượng trưng cho sự quần tụ, sum vầy, đầm ấm. Cùng với đó, chuối còn thể hiện sự chở che và hứng lấy may mắn trong năm mới.
Quả bưởi nằm chính giữa mâm ngũ quả mang hi vọng về năm mới đầy đủ, an khang. Bưởi có màu vàng, tượng trưng cho sự giàu sang, may mắn. Ngày nay, nhiều gia đình đã thay bưởi bằng phật thủ, thêm ý nghĩa về bàn tay phật luôn bảo vệ, che chở cho mọi thành viên trong nhà.
Qủa quất cảnh, quả hồng hay trứng gà được tô điểm xung quanh mâm ngũ quả vì có màu đỏ, vàng rực rỡ, vô cùng đẹp mắt. Bên cạnh đó, đây cũng là những loại quả mang tới sự thành đạt theo quan niệm dân gian.
Thanh long là loại quả mang tới sự cát tường, thịnh vượng và may mắn. Lớp vỏ ngoài của thanh long gợi liên tưởng tới ý nghĩa rồng mây hội tụ nên nhiều gia đình rất hay chọn thanh long làm loại quả đặt trên ban thờ trong ngày đầu năm.
Quả đu đủ gợi ý nghĩa đầy đủ, thịnh vượng cho gia chủ trong năm mới.